จานกาบหมาก ของเล่นกลางสวน

คอลัมน์ สดจากเยาวชน
สุตาภัทร หมั่นดี

บ้านไหนมีหมาก บ้านนั้นมีคนแก่ ชุมชนใดมีสวนหมาก ก็เท่ากับว่าเป็นชุมชนเก่าแก่โบร่ำโบราณ

เช่นเดียวกับหมู่บ้านตะคองหลงสวนสวรรค์ อ.สูงเนิน จ.นครราชสีมา 

จุดเด่นของบ้านตะคองหลงสวนสวรรค์ คือสวนหมากที่รายล้อมหมู่บ้าน เป็นสวนหมากตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษ

"เมื่อก่อนคนจีนเข้ามาทำสวนผัก ปลูกหมาก ปลูกพลู ช่วงที่หมากยังไม่ออกผลก็ยังมีพลูสร้างรายได้ เกื้อกูลกันระหว่างหมากกับพลู"

เรื่องราวแต่เก่าก่อนถ่ายทอดผ่านหญิงวัยกลางคน โกเซี้ยม วรรณภา เจริญสุทธินันท์ "เรื่องหมากรู้ดี เพราะอยู่กับสวนหมากมาตั้งแต่เด็ก เกิดมาก็เห็นอาเตี่ยทำสวนหมากแล้ว แต่รุ่นหลังๆ ไม่มีคนทำต่อ ปล่อยให้รกร้าง มีขายไปแล้วหลายสวน ช่วงที่น้ำท่วมหนัก สวนหมากสวนพลูก็เสียหายไปเยอะ น่าเสียดาย"

คนรุ่นอายุ 50 ปีขึ้นไป เติบโตผูกพันมาพร้อมกับสวนหมาก สวนที่เป็นทั้งสนามเด็กเล่นและสร้างรายได้เลี้ยงครอบครัว เด็กรุ่นใหม่ไม่ทันเห็นความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น รู้เพียงว่าสวนหมากคือพื้นที่เล่นแสนสนุก

น้องดิว ด.ช.ศุภชัย แก้วรัตนะสกุล เล่าว่า "บ้านอยู่ติดสวนหมาก เข้ามาเล่นในสวนลมเย็นสบาย ชวนเพื่อนๆ มาปีนเอามะม่วง ตะขบ เพราะในสวนมีผลไม้เยอะ ส้มโอ ตะขบ ลำไย มะเฟือง กล้วย บางครั้งพ่อมาปีนหมาก ผมก็มาช่วยพ่อเก็บทะลายหมาก" พ่อของดิวขึ้นหมากเป็นอาชีพเสริม ในขณะที่ไม่ค่อยมีหนุ่มฉกรรจ์คนไหนปีนหมากเก็บหมากกันแล้ว 

ในวันนี้มาถึงยุคที่สวนหมากลดบทบาทลง หลายสวนถูกเปลี่ยนมือ ในขณะที่โกเซี้ยมยังมีความสุขกับการเข้าไปดูแลสวนหมากของพ่อแม่

"เช้าๆ เหล่าโกชอบเข้าไปในสวน เดินเล่นๆ เก็บผัก เก็บมะนาวและกาบหมาก" หน้าบ้านโกเซี้ยมเต็มไปด้วยหมากและกาบหมาก ทุกอย่างเป็นรายได้เล็กๆ น้อยๆ ที่ได้จากสวน สวนที่ให้ประโยชน์มาเนิ่นนาน

สวนหมากคือชีวิตจิตใจของโกเซี้ยม เมื่อมีคนทำให้เห็นว่าสวนหมากยังมีคุณค่าและมีประโยชน์ ก็เท่ากับมาสร้างพลังใจให้โกเซี้ยมและคนอื่นๆ อีกหลายคนที่ไม่อยากทิ้งสวนไปไหน อยู่กับบ้านอยู่กับสวน มีรายได้สม่ำเสมอโดยไม่ต้องตรากตรำให้เหน็ดเหนื่อย

โกเซี้ยมมองเห็นอนาคตของสวนหมาก เมื่อ คุณสุมาลี ภิญโญ คนรุ่นใหม่ในชุมชน มีแนวคิดเก๋ๆ นำกาบหมากมาสร้างสรรค์ พัฒนาต่อเป็นจานกาบหมาก สวยงาม มีกลิ่นหอม ใช้ได้จริง

"กาบหมากสามารถนำมาทำเป็นภาชนะใส่อาหารแทนโฟมได้ เป็นของจากธรรมชาติ ย่อยสลายได้ ไม่เป็นมลพิษ แปรรูปเป็นภาชนะต่างๆ แทนที่จะเป็นเพียงเศษใบไม้เผาทิ้งไปเฉยๆ"

ทุกปีจานกาบหมากจะนำมาใช้ในงานประจำปีของอำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา ช่วยลดขยะและสร้างภาพลักษณ์ที่ดี ไม่เพียงแต่เป็นที่รู้จักในอำเภอสูงเนิน คนต่างอำเภอต่างจังหวัดที่สนใจและมีแนวคิดเช่นเดียวกันนำจานกาบหมากไปใช้ เป็นการช่วยกันเผยแพร่ รณรงค์ให้หันมาใช้ของจากธรรมชาติ ลดการใช้โฟมและพลาสติกได้อีกทางหนึ่ง

นวัตกรรมจานกาบหมากทำให้คนในชุมชนมีรายได้งอกเงยจากการเก็บกาบหมาก เด็กๆ มีโอกาสเรียนรู้และช่วยงานเล็กๆ น้อยๆ ซึมซับแนวคิดรักษาสิ่งแวดล้อม

"ไม่น่าเชื่อว่ากาบหมากจะนำมาทำจานได้ มีกลิ่นหอม น่าใช้ ลดภาวะโลกร้อนด้วยครับ"

โกเซี้ยมกล่าวเสริม "จานกาบหมากดีมาก เพราะไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม เหล่าโกก็มีรายได้ สวนหมากก็ไม่หายไปไหนถ้าคนยังเห็นว่ามันมีประโยชน์"

ไม่ว่าอนาคตของสวนหมากในชุมชนจะเป็นอย่างไร แต่วันนี้เด็กๆ ได้เห็นได้เรียนรู้ว่าต้นหมากมีประโยชน์หลายอย่าง นำมาแปรรูปเพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อการใช้สอย สร้างสุขเล็กๆ ให้คนในชุมชน

ติดตามชมเรื่องราวจากกาบหมากบ้าน ตะคองหลงสวนสวรรค์ ตอนจานสูงเนิน ในทุ่งแสงตะวัน เสาร์ที่ 19 ก.ค. เวลา 06.25 น. ช่อง 3 ติดตามความเคลื่อนไหวได้ทาง www.payai.com หรือเฟซบุ๊กทุ่งแสงตะวัน 20 ปี